Darmen, microbioom en gezondheid

Ik heb een neefje dat het liefst in elke zin het woord ‘poep’ gebruikt. Hij is net drie en heeft goed in de gaten dat volwassenen het wel wat meer over poep zouden mogen hebben. Gelukkig heeft hij meer medestanders: naast zijn oom -één van de weinigen die net zo hard lacht om zijn grappen als hij zelf- zijn er verschillende andere mensen die zich ook professioneel bezig houden met de darmen, darmbacteriën en de interactie met onder andere de hersenen en het immuunsysteem. Zou je met voeding hier invloed op kunnen uitoefenen?  

Dokters van Morgen over de darmen

Begin dit jaar was er een aflevering van ‘Dokters van Morgen’ over verschillende gezondheidsklachten en de relatie met de verschillende bacteriën die in je darm aanwezig zijn. De aflevering is de moeite waard om terug te kijken en is als volgt samen te vatten: de unieke samenstelling van de bacteriën in je darm speelt een belangrijke rol in je gezondheid en is direct te beïnvloeden via voeding.

MyMicroZoo

De ‘donutgrafiek’ die een overzicht geeft van de meest voorkomende bacteriën in mijn darm. Hier is de Faecalibacterium prausnitzii één van meest voorkomende. Zij geven oa mijn darmslijmvliescellen extra energie, in ruil voor bijvoorbeeld wat pectine uit appel en inuline uit pastinaak.

In de aflevering wordt gebruik gemaakt van een analysetechniek waarbij de samenstelling van alle bacteriën in de darm (het microbioom of beter: de microbiota) precies in kaart wordt gebracht. Die analyse wordt uitgevoerd in de laboratoria van MyMicroZoo uit Leiden. Zij hebben een aantal apparaten die werken als een soort streepjescodes-scanner. Deze kunnen in één keer alle darmbacteriën in kaart brengen die aanwezig zijn in een heel klein beetje poep. Elk soort bacterie heeft namelijk een unieke streepjescode waarvan via wetenschappelijk onderzoek een grote database is opgebouwd.
Nadat je ongeveer een speldenknopje poep hebt opgestuurd naar Leiden krijg je na een paar weken een nauwkeurig overzicht van de verschillende bacteriën in je darm. Je hebt niet alleen inzicht in welke bacteriën er in je darm zitten, maar ziet ook de verhoudingen. Vaak op een prachtige manier gevisualiseerd in de vorm van een gekleurde donut. En dan?

Dan ga je terug naar de vraag die je van tevoren hebt gesteld. Waarom wil je inzicht in de samenstelling van de microbiota van de darm?

Een normale stoelgang is geen vanzelfsprekendheid

Met een beetje geluk ga je minstens één keer per dag naar de wc voor de grote boodschap en produceer je doorgaans een mooie, donkerbruine, dikke, gladde sigaar, die ‘ruikt maar niet stinkt’ en waarna je weinig wc-papier nodig hebt.
Voor veel mensen is dit echter niet het geval. Het kan zijn dat je klachten hebt, variërend van overgevoeligheden voor bepaalde voedingsmiddelen, harde ontlasting, overmatige flatulentie (winden), dunne ontlasting, tot problemen in de combinatie van sport en darmfunctie. 

Darmfunctie: opname vs barrière

Nou is er al snel gedonder in dat stuk tussen mond en kont. Het is namelijk de plek waar er een dynamiek is tussen twee belangrijke zaken: het snel en efficiënt opnemen van voedingsstoffen aan de ene kant en het beschermen van de échte binnenkant van het lichaam (de bloedbaan) aan de andere kant. Je lichaam heeft energie en bouwstoffen nodig uit de buitenwereld om te overleven, maar moet ook beschermd worden tegen schadelijke invloeden uit die buitenwereld die ook met voeding je lichaam binnen kunnen komen. Deze belangrijke taak wordt uitgeoefend door je darmslijmvlies dat daarbij geholpen wordt door je immuunsysteem en de bacteriën in je darm.

Darmen en stress

Soms is het opnemen van energie voor korte tijd belangrijker dan de bescherming van de binnenkant van het lichaam. Bijvoorbeeld wanneer de oplossing voor een acuut probleem belangrijker is dan de kleine kans dat de barrière een korte tijd wat minder stevig is. Bij zo’n acuut probleem moet je denken aan een flinke wond, een zware fysieke beproeving of een andere stress-situatie. De opname van water, zout en snelle energie heeft dan de prioriteit en de bescherming van de binnenkant van het lichaam komt even op het tweede plan. Voor een korte tijd is dat geen probleem, maar is die flinterdunne laag darmcellen geregeld of langdurig iets meer open dan normaal, dan kan dat darmklachten of verschillende andere gezondheidsklachten veroorzaken.

Microbioom en darmklachten

De kans dat deze klachten optreden is mede afhankelijk van de samenstelling van die bacteriën in de darm. Is deze optimaal, dan is de kans dat er klachten optreden een stuk kleiner. Is deze minder optimaal, bijvoorbeeld omdat irriterende soorten in grotere hoeveelheden aanwezig zijn, of de juist goede soorten in te lage hoeveelheden, dan kun je met gerichte verbeterstappen vaak wat bijsturen. Die verbeterstappen liggen op veel verschillende vlakken. Er zijn veel verschillende factoren die van invloed zijn op je microbioom, zoals:

• wát je eet
• hoe vaak je eet
• hoe je eet (snel en gehaasd, of rustig en ontspannen)
• lichaamsbeweging
• medicatie
• het functioneren van je immuunsysteem
• je ‘microbiële historie’; welke bacteriën je lichaam bevolkt hebben vanaf de geboorte
• gebruik van medicatie en supplementen

Wat je in de praktijk kan doen

Bacteriën in je darm eten wat de pot schaft.  Verhoog je bijvoorbeeld stap-voor-stap de hoeveelheid vezels uit veel verschillende bronnen, dan verandert de samenstelling van de microbiota. Dit is de basis van ‘Darmtuinieren’.

Bij veel darm- en spijsverteringsklachten spelen leefstijlfactoren een rol in het ontstaan van de problematiek. Uiteindelijk kunnen ze ook een belangrijk deel van de oplossing vormen. Soms is die oplossing vrij simpel -alleen al het nemen van tijd en rust voor het bereiden en nuttigen van een maaltijd kan soms dé gouden greep zijn-, maar vaak is het een puzzel van meerdere factoren die een rol spelen. Lijkt de puzzel vrij ingewikkeld, dan kan inzicht in de microbiota van de darm extra handvatten geven voor gerichte verbeterstappen zoals het toevoegen of weglaten van bepaalde producten in de dagelijkse voeding.

Wil je meer weten over de interactie tussen spijsvertering, gezondheid, (sport)prestaties of darmklachten? Vraag je je af of een microbioom-analyse wellicht zinvol is? Neem dan vrijblijvend contact met me op.